Maria Montessori (ur. 31 sierpnia 1870 w Chiaravalle, zm. 6 maja 1952 w Noordwijk aan Zee w Holandii)  była włoską lekarką, twórczynią systemu wychowania dzieci, zwanego dziś metodą Montessori.

Metoda Montessori kładzie nacisk na swobodny rozwój dzieci. Przeciwstawia się systemowi szkolnemu, tłumiącemu aktywność dzieci, którego symbolem była dla Marii Montessori „szkolna ławka”. Montessori uważała, że głównym zadaniem pedagogiki jest wspieranie spontaniczności i twórczości dzieci, umożliwianie im wszechstronnego rozwoju fizycznego, duchowego, kulturowego i społecznego.

W swojej pracy odkryła także zjawisko polaryzacji uwagi u dzieci – czyli głębokiegoi długotrwałego zainteresowania jednym przedmiotem lub jedną czynnością – dziecko jest skłonne w sposób naturalny do wnikliwego poznawania, długotrwałego pozostawania i wielokrotnego powtarzania wykonywanych czynności.

Zasady pracy w grupie Montessori

Podstawową zasadą musi być wolność ucznia, ponieważ tylko ona wyzwala kreatywność dziecka obecną w naturze. Z wolności powinna zrodzić się dyscyplina. Zdyscyplinowana jednostka jest w stanie kontrolować się sama i przystosować się do zasad obowiązujących w życiu.

• nie stosuje się rywalizacji, oceniania, kar ani nagród (nagrodą jest bowiem satysfakcja z samodzielnie wykonanej pracy a nie pozytywna ocena – niemniej dziecko niepewne, zalęknione, szukające potwierdzenia własnych osiągnięć – oczywiście ją uzyska.)
• nie porównuje się osiągnięć dzieci – każde dziecko bowiem rozwija się we własnym tempie
• każdy uczeń ma określony indywidualny program wymagań wyznaczony na podstawie jego zainteresowań, możliwości
• nie ma promocji z klasy do klasy; dziecko przez trzy lata odbywa edukację na każdym z poziomów, po trzech latach przechodzi na wyższy poziom
• uczeń ma prowadzoną kartę obserwacji, w której jest odnotowywane m.in. czym w danym dniu się zajmował
• dziecko samo wybiera miejsce i czas pracy – zasada wolności i swobody działania – dziecko nie jest zależne od dorosłych, rozwija autonomię

Każde dziecko ma prawo zająć się pracą tak długo, jak jest to potrzebne dla jego rozwoju. Może to być kilka minut, ale i kilka godzin. Zdarza się, że dziecko kilkakrotnie powraca do danego zajęcia w ciągu dnia lub zostawia je na dzień następny. Taki sposób pracy pozwala mu samemu podejmować decyzje, planować pracę, przyzwyczajać się do ponoszenia odpowiedzialności za swoją pracę.

• dziecko wybiera czy chce pracować samodzielnie, w parze, czy w grupie
• zasada nie przeszkadzania innym w pracy, szanowania swobody innych dzieci
• na sali każdy materiał występuje tylko w jednym egzemplarzu ( jest to swoista rama swobody – nie mylić ze swawolą)
• zasada trzymania porządku
• dziecko zawsze każdą pracę doprowadza do końca
• dziecko samo kontroluje swoją pracę

Dzięki ideom Montessori zmieniło się wiele zasad pedagogicznych obowiązujących w pierwszych latach dwudziestego wieku i stosowanych w szkołach podstawowych. Dzieci miały nauczyć się dbać o siebie i były zachęcane do podejmowania własnych decyzji, nie tylko w trakcie pobytu w szkole, ale także w codziennym życiu.

Montessori opracowała wszystkie swoje zasady pedagogiczne bazując na konstruktywnej krytyce naukowej psychologii. Zasady te znalazły uznanie wśród późniejszych pedagogów i zaczęły być powszechnie stosowane w szkołach podstawowych w Europie Zachodnie oraz USA.